MORELA
Morela w naszych warunkach osiąga wysokość 4-6 m i formuje korony stożkowate lub kuliste, zwisające albo rozłożyste. Drzewa mają system korzeniowy silnie rozwinięty; największa ilość korzeni znajduje się na głębokości 20-35 cm, część ich wrasta do 60 cm w głąb ziemi.
Morele mają pędy grube, nagie, o barwie od zielonkawej do brunatnoczerwonej. Liście moreli przybierają kształt szerokojajowaty lub sercowaty, brzeg blaszki liściowej – karbowano-piłkowany. Owocem moreli jest pestkowiec o kształcie kulistym, rzadziej podłużnym lub spłaszczonym.
Morele żyją znacznie dłużej od brzoskwiń, bo w sprzyjających warunkach nawet do 80 lat, a u nas przeważnie 20 lat. Wiosną rozpoczynają wegetację bardzo wcześnie, a zakwitają najwcześniej ze wszystkich drzew owocowych, nawet przed brzoskwinią. Kwiaty pojawiają się zanim rozwiną się liście i są wrażliwe na przymrozki, co jest często powodem utraty plonu. Morele wchodzą w okres owocowania w 3-5 roku po posadzeniu na miejsce stałe. Owocują obficie i regularnie. Owoce dojrzewają przeważnie w końcu lipca – na początku sierpnia; z jednego drzewa można uzyskać do 200 kg owoców, a nawet więcej. Drzewa moreli są dość odporne na przemarzanie, bo znoszą temperaturę do -30°C. Morele najlepiej udają się w klimacie suchym i ciepłym. Wymagają gleb łatwo nagrzewających się, np. piaszczystych i piaszczysto-gliniastych. Dobrze rosną i plonują na glebach glinkowatych, ale suchszych. Nie znoszą nadmiaru wilgoci w glebie.
Do odmian podstawowych moreli należą: Early Orange i Węgierska Wczesna.
Early Orange jest odmianą amerykańską. Drzewo rośnie silnie, tworząc koronę stożkowatą, wysoką, mało rozgałęzioną. Liście ma duże, grube, okrągłe z krótkim, ciemnozielonym wierzchołkiem. Łatwo ją odróżnić od innych odmian na podstawie charakterystycznego, stożkowatego kształtu. Wchodzi ona w okres owocowania nawet już w drugim roku po posadzeniu. W dobrych warunkach owocuje obficie, wydaje owoce średniej wielkości, o ciężarze 35-45 g. kulistoowalne, z boków spłaszczone, regularne. Skórka jest ciemno-pomarańczowa z jaskrawoczerwonym, rozmytym rumieńcem, zajmującym więcej niż połowę powierzchni owocu, słabo omszona, mocna. Miąższ ciemnopomarańczowy, ścisły, mięsisty, średnio soczysty, w miarę dojrzewania coraz bardziej soczysty, słodki, z kwaskowatym posmakiem, aromatyczny, bardzo smaczny. Owoce zaczynają dojrzewać w drugiej połowie lipca, niejednocześnie.
Węgierska Wczesna pochodzi z Węgier. Drzewo średniej wielkości, tworzy korony szerokostożkowate z lekko zwisającymi gałęziami. W okres owocowania wchodzi w 3-4 roku po posadzeniu. Wydaje owoce średniej wielkości o ciężarze 45 g, kuliste, z boków nieco spłaszczone, z lekko wklęsłym wierzchołkiem i płytką bruzdą w pobliżu wierzchołka, a głęboką przy szypułce. Skórka pomarańczowo-żółta z malinowoczerwonym rumieńcem, delikatnie omszona. Miąższ jasny, pomarańczowożółty, dość soczysty, przejrzały łatwo mącznieje. Bardzo dobrze odstaje od pestki. Owoce dojrzewają w końcu lipca lub na początku sierpnia. Można ją rozmnażać z siewu. Jest mniej odporna na mróz niż Early Orange.
Jako perspektywiczne polecane są odmiany: Moorpark i Somo (Mieszaniec Nr 86).
Pierwsza z nich jest odmianą angielską. Drzewo rośnie silnie i tworzy koronę szeroką, rozłożystą, wyraźnie spłaszczoną. Liście są duże, szerokie, okrągłe, z krótkim, ostrym wierzchołkiem. W okres owocowania wchodzi niezbyt wcześnie – przeważnie w czwartym roku po posadzeniu. Owoce dobre na przetwory, są średniej wielkości, o ciężarze 30-50 g, kuliste lub owalne, nieregularne, zwykle z jedną stroną większą. Skórka żółtopomarańczowa z ciemnopurpurowym rumieńcem, pokrywającym prawie połowę powierzchni owocu, gruba, mocna, bardzo słabo omszona. Miąższ ciemnopomarańczowy, średnio ścisły, rozpływający się, soczysty, słodki, lekko kwaskowaty, korzenny, aromatyczny, bardzo smaczny. Owoce dojrzewają zwykle na początku sierpnia.
Somo (Mieszaniec Nr 86) jest siewką Somorowskiego, byłego pracownika Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach. Drzewo rośnie średnio silnie, tworząc koronę szerokostożkowatą, mocno zagęszczoną. Liście ma jasne, małe, o ciężarze 15-25 g, kuliste, spłaszczone, często nieregularne. Skórka ciemnopomarańczowa ze słabym, kropkowanym rumieńcem, lekko omszona, średniej grubości, mocna. Miąższ ciemnopomarańczowy, średnio ścisły, w miarę soczysty, słodki, aromatyczny, dość smaczny. Owoce dojrzewają zwykle w drugiej połowie sierpnia.
Korzystając z tego, że wiele moreli dość wiernie powtarza swe cechy, można rozmnażać je z nasion. Zebrane nasiona moreli należy stratyfikować, przy czym przed tym zabiegiem zaleca się nasiona moreli moczyć przez jedną dobę.
Należy zaznaczyć, że morele szczepione na ałyczy są bardziej podatne na choroby i mniej długowieczne niż rosnące na podkładce moreli.
Choroby i szkodniki moreli
W naszych warunkach choroby i szkodniki nie zagrażają morelom w takim stopniu, jak innym drzewom owocowym. Drzewa mogą być jednak atakowane przez szarą zgniliznę drzew pestkowych, dzi urkowatość liści i mączniak. Zwalcza się je podobnie, jak w przypadku śliw i brzoskwiń. Zwójkę koróweczkę, którą poznaje się po wysypujących się na zewnątrz pnia trocinach, należy likwidować, opryskując w pierwszych dniach czerwca pień i konary Owado-fosem pł. 50 (0,3%).