ORZECH WŁOSKI
Orzech włoski i pochodzące od niego odmiany tworzą duże drzewa, dorastające do wysokości 25 m. Formują one korony luźne, szeroko-rozłożyste. Dlatego też, mimo iż ma wartościowe owoce, nie jest polecany do uprawy na działce. Orzech posadzony na działce, szczególnie na dobrej glebie, rozrasta się do potężnych rozmiarów i po kilku latach zajmuje prawie 100 m2 powierzchni, czyli ok. 1/3 przeciętnej działki. Orzech włoski jest pięknym i użytecznym drzewem, dlatego też prof. dr Aleksander Reyman [18] zaleca sadzenie go na każdej większej działce przydomowej lub rekreacyjnej, o glebie głębokiej i żyznej. Owoce orzecha zawierają 60-70% tłuszczu, 17-24% białka oraz spore ilości witamin: A, B,, B2, i C. Zielone owoce, przed stwardnieniem okrywy, używane są do wyrobu wódek i nalewek, a wyciągi z nich mają zastosowanie w garbarstwie i w produkcji farb. Orzech włoski jako drzewo łagodnego, a nawet ciepłego klimatu jest mało odporny na działanie niskich temperatur. W surowe zimy marznie, gdy temperatura spadnie poniżej -25°C. Wrażliwy jest również na przymrozki. Spadek temperatury do -1°C w czasie kwitnienia może już zniszczyć kwiaty, zwłaszcza męskie. Orzech włoski ma kwiaty rozdzielnopłciowe, ale jednopienne, to znaczy na jednym drzewie znajduję się zarówno kwiaty męskie i żeńskie. Kwiaty męskie, zebrane w kotki, wyrastają pojedynczo lub w większej ilości z kątów liści. Kwiaty żeńskie, zebrane w kwiatostany groniaste, najczęściej 1 2- lub 3-kwiatowe, osadzone są na wierzchołkach jednorocznych krótkopędów. Orzech kwitnie w maju.
Wysadzone w ogrodzie siewki orzecha włoskiego owocują na ogół dość późno, bo dopiero w 10-15 roku życia. Przeciętnie drzewo w 16-20 roku wydaje około 10 kg owoców, w 21 -30 roku około 25 kg, a w 31-45 około 45 kg i więcej orzechów. Niektóre wybrane typy (odmiany) orzecha w sprzyjających latach owocują znacznie lepiej i wchodzą w okres owocowania wcześniej. Chcąc otrzymać wcześniej i obficiej owocujące orzechy włoskie, trzeba zastosować rozmnażanie wegetatywne przez szczepienie lub okulizację wybranych odmian o wartościowych pod względem produkcyjnym cechach. Niestety w naszych warunkach klimatycznych szczepienie i okulizacja daje dobre wyniki tylko w szklarni lub w warunkach laboratoryjnych. Zaszczepione w szklarni wczesną wiosną jednoroczne podkładki po przyjęciu wysadza się w maju do gruntu.
Gdy chcemy wyprodukować we własnym zakresie drzewko orzecha włoskiego, należy zebrany jesienią orzech – po usunięciu zielonej okrywy i podsuszeniu – w grudniu umieścić w wilgotnym piasku i przetrzymać w chłodnym miejscu w temperaturze 2-4°C przez trzy miesiące. Wczesną wiosną – najlepiej w końcu marca – wysiewamy orzechy do gruntu, umieszczając je na głębokości 6-7 cm, w rzędach co 10 cm. Drzewka orzecha najlepiej wysadzać na miejsce stałe jesienią. Powinny być posadzone o kilka cm głębiej niż rosły w szkółce. Ten sposób rozmnażania powoduje, że nie ma u nas odmian orzecha włoskiego.
Choroby i szkodniki orzecha włoskiego
Z chorób atakujących orzech włoski najgroźniejszymi są: brunatna plamistość orzecha wywoływana przez grzyb oraz czarna plamistość (powodowana przez bakterie) porażająca tak liście, jak i owoce. Zasięg choroby można ograniczyć, opryskując drzewa na początku maja, przed kwitnieniem i po kwitnieniu (0,1%) roztworem Miedzianu 50. Wskazane jest także grabienie i palenie opadłych liści, na których zimuje grzyb.
Pojawiające się mszyce orzechowe, tzw. zdobniczki zwalcza się tymi samymi środkami, które są zalecane do ochrony innych drzew owocowych, np. Pirimor 50 DP, Anthio, Sadofos pł. 30.
Na pniach starszych drzew orzecha dosyć często powstają rany zgorzelinowe, wywołane dużymi wahaniami temperatury na przedwiośniu. Tworzeniu się ran zgorzelinowych zapobiega bielenie pnia (w grudniu).