Wierzba jako środowisko życia
Wierzby dają pożywienie wielu zwierzętom. Kotki wierzbowe są dla pszczół i motyli jednym z pierwszych i najważniejszych źródeł pożywienia wiosną. Istnieje nawet zwierzę, które ścina inne drzewa, żeby stworzyć miejsce dla rozwoju wierzb, stanowiących jego pożywienie. Jest to bóbr, którego populacja od lat rośnie, stając się znów dość rozpowszechnionym gatunkiem. Soczysta kora młodych drzew wierzby jest dla niego szczególnie cennym smakołykiem. Starsze wierzby głowiaste natomiast są wspaniałym siedliskiem. Mogą w nich lub na nich żyć rośliny, takie jak jemioła, grzyby, mchy, porosty, róża polna itd. Zagrożone wymarciem zwierzęta, takie jak pójdźki i nietoperze szukają w dziuplach schronienia i wychowują tam swoje młode. Spośród ptaków żyjących na wierzbie wymienić można jeszcze gołębie siniaki, pustułki, pleszki i sikorki. W drzewach wierzby mogą mieszkać również ssaki – myszy, kuny i popielice. Najczęściej jednak spotyka się tam owady, bowiem wierzba zalicza się właśnie do roślin najbardziej obfitujących w insekty; naliczono około 137 gatunków gąsienic, 90 gatunków chrząszczy, osy itd.Wymienić należałoby też ślimaki, rynnice i trociniarkę czerwicę. Przetrwanie wierzb głowiastych i troska o nie są z wyżej wymienionych powodów ważne dla środowiska naturalnego oraz jego ochrony.
Roślina lecznicza
Kora i liście wierzby były używane jako środki lecznicze już w starożytnej Grecji. Uzdrowiciele, tacy jak Hipo-krates, Pliniusz, Albertus Magnus, Hildegarda z Bingen i Paracelsus, wychwalali jej właściwości lecznicze. Stosowano ją na przykład w lekkich chorobach przeziębieniowych, zapaleniach, gorączce, reumatyzmie, podagrze, artretyzmie, bólach i biegunce. Głównym składnikiem wierzby stosowanym w lecznictwie jest glikozyd salicyna, obecnie wytwarzany również syntetycznie i znany pod wieloma nazwami, między innymi jako aspiryna. Liście oraz kora wierzby, szczególnie wierzby białej, są zbierane na wiosnę. W aptekach są one dostępne pod nazwą Cortex salicis, jednak sprzedawane są przede wszystkim w różnych mieszankach herbat ziołowych, ponieważ w połączeniu z innymi roślinami leczniczymi działanie wierzby jest skuteczniejsze i intensywniejsze.
Poniżej podaję receptę na herbatkę przeciwgorączkową (źródło:
Susanne Fischer-Rizzi „Blatter von Baumen”):
• 3 części kory wierzby
• 1 część korzenia goryczki
• 2 części liści bobrka
• 2 części ziela sadźca
• 1 część liści rozmarynu
Jedną łyżkę tej mieszkanki ziół zalać filiżanką zimnej wody, podgrzać i zagotować. Zostawić na 10-15 minut, żeby herbata naciągnęła, a następnie przecedzić. Dawka dzienna: dwie do trzech filiżanek. Napar z liści i kory wierzby może być używany do kąpieli w wannie, a także do moczenia stóp przy ich nadmiernej potliwości.
Inny napar ziołowy w formie odświeżającej kąpieli pomaga stopom zmęczonym długim staniem lub chodzeniem. Poniżej przepis (źródło: Susanne Fischer-Rizzi „Blatter von Baumen”): garść bylicy garść liści wierzby garść wrotyczu pospolitego Zioła (świeże lub suszone) zagotować w zamkniętym garnku napełnionym 5 l wody. Przecedzić i wlać do wiadra lub miednicy. Moczyć w naparze stopy.
Symbolika
Wierzba, podobnie jak jabłoń, wiśnia czy olsza, była uważana za święte drzewo księżycowe, poświęcone Wielkiej Matce. Na przykład Celtowie darzyli ją ogromnym szacunkiem jako symbol płodności, a Rzymianom miała przynosić szczęście. Germanie wierzyli, że w zaroślach wierzbowych mieszka bóg zmarłych Widar, dlatego była dla nich, podobnie jak i dla Greków, symbolem śmierci.
W chrześcijaństwie już od najwcześniejszych czasów wierzba jest symbolem pozytywnym, oznaczającym na przykład boską siłę życia. W Niedzielę Palmową podczas procesji noszone są palmy wykonane z gałązek wierzbowych, co ma być północnym odpowiednikiem gałązek oliwnych. W czasach prześladowań czarownic uznano wierzbę za drzewo duchów i czarownic.
Zasadniczo wierzba jest jednak symbolem nieustannie odradzającego się życia, a więc jednocześnie powstawania i przemijania. Ścięte drzewa oraz wetknięte w ziemię witki szybko zaczynają puszczać pędy, co świadczy o niepohamowanej żywotności tej rośliny. Ale na przykład wierzba iwa, będąc jeszcze zielonym drzewem, często zaczyna gnić od środka, ponieważ jej drewno zawiera bardzo mało garbników i ma słabą odporność w przeciwieństwie do kory. Na świeżym powietrzu plecionki z wikliny szybciej niszczeją niż podobne konstrukcje wykonane z twardych gatunków drzew.
W związku z szybkim wzrostem drewno wierzbowe jest drewnem miękkim i nie znajduje zastosowania w stolarstwie. Szybko rosnące, miękkie i elastyczne witki są natomiast cenione w innych rzemiosłach, na przykład w koszykarstwie. Plecenie sprawia, że wyrób wiklinowy jest stabilny, a wiklina staje się materiałem możliwym do wykorzystania. Podczas pracy z wikliną należy mieć na uwadze żywotność, elastyczność i przemijalność wierzby, szanować ją oraz korzystać z jej potencjału.